Zapraszamy osoby doświadczone procesem wywłaszczenia do dzielenia się swoimi historiami. Realne przeżycia pozwolą zobrazować sobie, z czym trzeba się mierzyć przy realizacji inwestycji publicznych. Komentarz prawnika pomoże reagować adekwatnie i w granicach prawa.
Gdynia, droga lokalna
Wywłaszczenie dwóch domów zamieszkałych przez trzypokoleniową rodzinę, w tym jedną niepełnosprawną. Odszkodowanie nie zostało ustalone prawidłowo, wniesiono środki odwoławcze, co wydłuża czas oczekiwania na wypłatę odszkodowania a inwestor żąda opróżnienia nieruchomości proponując dwa lokale zastępcze - oba na pierwszym piętrze oddalone od siebie o kilka kilometrów.
Komentarz prawnika
Większości decyzji lokalizacyjnych nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Pozwala to inwestorowi żądać wydania nieruchomości nawet następnego dnia po wydaniu decyzji o wywłaszczeniu. Nieruchomości niegrodzone są obejmowane w posiadanie bez pytania. W przypadku nieruchomości zamieszkałej, jeśli inwestor chce je zająć przed upływem 120 dni od ostateczności decyzji lokalizacyjnej, to ciąży na nim obowiązek zapewnienia lokalu zastępczego, na ten okres. Lokale zastępcze powinny odpowiadać standardem nieruchomości wywłaszczonej oraz zapewniać minimum potrzeb socjalnych.
Boboszów, zbiornik przeciwpowodziowy
W sprawie zostały sporządzone 4 różne wyceny przez 3 rzeczoznawców w 2 różnych metodologiach. Wartości wycen: 1 mln, 1,7 mln, 1,8 mln, 2,5 mln. Różnice pogłębiały dodatkowo 2 sprzeczne normy: polska ustawa i nieimplementowana do polskiego porządku prawnego norma Banku Światowego O.P. 4.12, do której przestrzegania zobowiązał się polski rząd na zasadzie umowy o finansowanie inwestycji.
Komentarz prawnika
Wyboru metodologii wyceny dokonuje rzeczoznawca majątkowy. Wszystkie decyzje rzeczoznawcy winny odnosić się do stanu faktycznego i danych płynących z rynku. Niestety często dochodzi do zaniedbań, które skutkują zaniżeniem wartości nieruchomości. Pracownicy organów nie mają kompetencji, aby weryfikować wiedzę specjalną rzeczoznawców. Jeśli strona pozostanie bierna, to postępowanie zakończy się bez jej udziału i wypłacone zostanie zaniżone odszkodowanie.
Chwaszczyno, droga S6
Wyburzone całe osiedle domów - niektóre zupełnie nowe. GDDKiA zaproponowało ugody ostrzegając mieszkańców, że jeśli ktoś się nie zgodzi, to postępowania i wypłata środków będą trwały bardzo długo. Jedno z postępowań zakończyło się po 4 latach. Pierwotna wycena 350 tys., ostatecznie wypłacone odszkodowanie 1,3 mln.
Komentarz prawnika
Niestety tak duże rozbieżności w wycenach nie są odosobnionymi przypadkami. Wiele operatów wykonywanych jest bez należytej staranności, oględziny i badanie rynku wykonywane są pobieżnie - należy pamiętać, że rzeczoznawcy majątkowi działający na zlecenie organów wybierani są w przetargach publicznych, a kryterium wyboru jest cena. Jedynym podmiotem zainteresowanym wartością odszkodowania jest właściciel nieruchomości. Jako strona postępowania ma prawo udowadniać, że operat na zlecenie organu jest nieprawidłowy i jaka powinna być właściwa wysokość odszkodowania.
Żyrzyn, budowa drogi S17
Wywłaszczony dom. Nieprawidłowo zinwentaryzowane składniki. Sprawa trafiła do NSA Postępowanie nadal w toku od 2017 r.
Komentarz prawnika
Ustawowe terminy załatwienia sprawy w danej instancji zwykle wynoszą 30 lub 60 dni. Do ich przekroczenia dochodzi nagminnie. Niewielkie opóźnienia można próbować uzasadnić, ale w przypadku dłuższych trzeba używać środków prawnych: ponaglenia oraz skargi na bezczynność organu / przewlekłość postępowania.
Bielsko-Biała, budowa drogi S1
Wywłaszczenie i przejęcie gruntów we wrześniu 2022 r. W sprawach do dnia dzisiejszego nie ma powołanych rzeczoznawców majątkowych. Organ uzasadnia to nadmiarem obowiązków. W rozmowie telefonicznej pojawił się również wątek braku środków na wynagrodzenia dla rzeczoznawców majątkowych w tegorocznym budżecie.
Komentarz prawnika
Strony postępowania nie może interesować organizacja pracy wewnątrz organu. Właścicielowi nieruchomości przysługuje prawo żądania zakończenia w ustawowym terminie - w tym przypadku 60 dni od daty wydania decyzji ZRID. Mamy tu do czynienia z rażącą bezczynnością organu. W przypadku jej stwierdzenia może również dojść do wypłaty dodatkowych środków pieniężnych na rzecz strony.
Modliborzyce, budowa drogi S19
Spór o interpretację zasady korzyści: możliwe rozstrzygnięcia od 3 do 30 złotych za metr kwadratowy. Postępowanie w toku od 2018 r. Przewidywane zakończenie po 2025 r.
Komentarz prawnika
W orzecznictwie sądów administracyjnych od kilku lat pojawia się tzw. “mała zasada korzyści”. Jej stosowanie bardzo obniża wysokość odszkodowania. Wydaje się, że nie ma ona podstaw ustawowych, a jej sformułowanie ma charakter polityczny i służy ochronie interesu Skarbu Państwa.
